Samen wetenschapper
“De honger, de nood aan correcte, begrijpelijke wetenschappelijke duiding is groot.” Ze zegt het krachtig en overtuigend, Liesbeth Gijsel, hoofdredacteur van Eos Psyche&Brein. Als initiator en coördinator van ‘Iedereen Wetenschapper’, het platform van Eos voor burgerwetenschap, heeft ze bovendien gezien wat het potentieel van citizen science is in het ontsluiten van wetenschap voor een breed publiek.
Feitenkennis
Het aantal gespecialiseerde wetenschapsjournalisten is beperkt. Liesbeth Gijsel heeft weinig collega’s met, laten we zeggen, expertise in natuur en milieu, in ruimtevaart, in biotechnologie of andere vakgebieden. De meeste wetenschapsjournalisten zijn binnen hun medium verantwoordelijk voor alle wetenschap. Dat maakt het voor hen complex om alle domeinen te volgen en te begrijpen. Het maakt de job van Liesbeth Gijsel bij de redactie van Eos Wetenschap nog relevanter. Want net nu, nu wetenschap vrijwel dagelijks op ons leven ingrijpt en de broodjeaapverhalen op sociale media uitdijen, is er behoefte aan feitenkennis, aan een journalistieke, objectieve kijk op wetenschap.
Democratisch vermogen
Een belangrijke troef in het aanscherpen van de wetenschappelijke geletterdheid en weerbaarheid van burgers is burgerwetenschap. Burgers die zelf ervaren wat het betekent om op een academische manier gegevens te verzamelen, te bewerken en te bevragen. Of zelfs op een gefundeerde manier, samen met wetenschappers op de maatschappelijke agenda te plaatsen.
Het is een van de redenen waarom Liesbeth Gijsel al vroeg, we spreken over 2014, de nieuwe trend van citizen science ruggensteunde. Ze nam zelf deel aan enkele luchtvervuilingsprojecten en het democratisch vermogen van de projecten verbaasde haar. Gijsel detecteerde wel een lacune, de burgerwetenschapsprojecten konden een professionele opschaling op het vlak van communicatie zeker gebruiken. Een aparte pagina op de Eos-website met oproepen van projecten en een samenwerking met de Jonge Academie rond citizen science resulteerden finaal in de huidige Eos-site ‘Iedereen wetenschapper’.
Meerwaarde
‘Iedereen wetenschapper’ is in Vlaanderen een begrip. Het overzicht met korte oproepen van projecten, in combinatie met berichten op sociale media werkt. Er is een schare aan lezers die er keer op keer hun gading vinden. Bovendien is Eos niet alleen doorgeefluik maar in enkele gevallen ook offline partner, zoals voor de Grote Schelpenteldag. Het elan waarop citizen science nu surft, stemt hoofdredacteur Gijsel positief: “Dat de Vlaamse overheid investeert in citizen-scienceprojecten heeft ervoor gezorgd dat zowel wetenschappers als burgers de slagkracht ervan zijn gaan inzien. Wetenschappers reageren niet meer schamper op de inschakeling van het brede publiek en burgers blijven niet langer aan de zijlijn. Toch moeten we ervoor zorgen dat de bal niet doorslaat, dat wetenschappers niet kost wat kost citizen science willen incorporeren in hun project en al zeker niet als er geen meerwaarde is. De financiering door de Vlaamse overheid is sowieso beperkt in de tijd. Elk project moet daarom duidelijk streven naar een finaliteit of naar een inschakeling van het project in een groter geheel, zodat de geleverde inspanningen na afloop niet wegdeemsteren.”
Dat de Vlaamse overheid investeert in citizen-scienceprojecten heeft ervoor gezorgd dat zowel wetenschappers als burgers de slagkracht ervan zijn gaan inzien. Wetenschappers reageren niet meer schamper op de inschakeling van het brede publiek en burgers blijven niet langer aan de zijlijn.
Extreme citizen science
Wie de Europese en internationale tendensen op het vlak van citizen science opvolgt kan al vlug mooie voorbeelden vinden op het vlak van communicatie, inclusie en participatie. “Er valt nog heel wat inspiratie te halen in het buitenland,” verduidelijkt Liesbeth Gijsel “bijvoorbeeld in de UK bij Prof. Muki Haklay, de codirecteur van de ‘Extreme Citizen Science’ Research Group van de University College London of the Zooniverse Group aan Oxford University.” Extreme Citizen Science is citizen science die bottom-up vorm krijgt, een ‘extreme’ participatieve vorm van samenwerking als het ware tussen wetenschappers en burgers.
“Aan de andere kant is het zo dat verschillende landen in Europa ons in Vlaanderen benijden omwille van ons kenniscentrum Scivil. Het is niet te onderschatten wat zo’n centrum betekent voor de professionalisering van burgerwetenschap. Standaardproblemen krijgen snel standaardoplossingen aangereikt, dat zorgt voor een moeiteloze doorstroming van expertise. Kwalitatieve citizen-scienceprojecten verhogen dan weer de wetenschappelijke kennis van het publiek en daar zijn wij als wetenschapsjournalisten blij om, zo is de cirkel rond.”
Liesbeth Gijsel schreef samen met Tine Huyse en Ine Van Hoyweghen het boek 'Citizen Science – hoe burgers de wetenschap uitdagen’. In acht verhalen lees je er hoe gevarieerd citizen science kan zijn. Het boek belicht alle facetten van burgerwetenschap en laat niet na een aantal kritische vragen te stellen. https://www.tijdschriftenwinkel.be/products/citizen-science
Interview en tekst: Hilde Devoghel (Tales and Talks)
