Wat is het opzet van het SPIN-CITY-project?

"In het SPIN-CITY-project onderzoeken we hoe spinnen zich aanpassen aan het stadsleven. We zien steden als ‘levende laboratoria’ waar evolutie on the spot waarneembaar is. Onze hypothese is dat spinnen in de stad lichter van kleur zijn omdat ze zo minder snel opwarmen. Als de relatie spinkleur-temperatuur duidelijk is, dan kunnen we op termijn spinnen als natuurlijke barometers zien en leren we hoe spinnen en dieren in het algemeen zich aanpassen aan de hogere temperaturen die de klimaatsverandering vooral in de stad veroorzaakt. We bekijken ook of de webben van stadspinnen een kleinere maaswijdte hebben dan op het platteland. De prooien in de stad zijn kleiner, met een fijnmazig web kan een spin er dus efficiënter prooien vangen."

Welke spinsoorten interesseren jullie vooral? Welke webben?

"Dat is heel eenvoudig, wij kijken naar alle spinsoorten en alle webben. Maar de kruisspin is qua onderzoek bijzonder interessant voor ons want deze spin heeft heel wat kleurvariatie (van licht tot donker) en daar is nog geen verklaring voor. De soort is dagactief. Een kruisspin zit vaak overdag in het midden van het web, wat maakt dat ze makkelijk gevonden en geïdentificeerd kan worden. Een kruisspin weeft ook een typisch wielweb, zo kunnen mensen zowel de spinkleur aflezen als webmetingen doen."

Wat is het belang van kleur in het afkoelen en opwarmen van spinnen?

"Donkere oppervlakten absorberen meer licht en bij absorptie van licht komt warmte vrij. Lichtere kleuren reflecteren meer licht en blijven daardoor koeler. Denk maar aan het verschil tussen een zwarte en een witte motorkap in de zon.

Spinnen zijn koudbloedig, ze produceren zelf geen warmte en nemen de temperatuur van de omgeving aan. In een warme stad zal een spin opwarmen. Een lichtere kleur kan een spin beschermen tegen oververhitting. Spinnen kunnen trouwens heel warm worden. Afgelopen zomer, tijdens de hittegolf in juli, fotografeerde ik ‘s middags spinnen met een warmtecamera. Sommige spinnen hadden een temperatuur die opliep tot zelfs 43° C!"

Hoe merken jullie als biologen dat huizen en steden de natuurlijke habitat van spinnen zijn geworden en dat spinnen er goed kunnen aarden?

"In een gemiddeld huis leven al snel enkele honderden spinnen. Sommige soorten hebben in huizen echt hun habitat gevormd, zoals de verschillende huisspinnen, de grote trilspin… Spinnen worden ook vaker aangetroffen in de buurt van artificieel licht, zoals lantaarnpalen, want daar is veel prooi. Of ze worden minder bang van licht.

Steden zijn bovendien warme omgevingen wat ze geschikt maakt voor exotische soorten die naar het noorden oprukken. Zo is de ‘valse wolfspin’ (zoropsis spinimana), een grote mediterrane wolfspin, zijn gebied aan het uitbreiden naar het noorden toe. Hij werd al een aantal keer gespot in onze app, steeds vlakbij de stad."

Duizenden helpende handen

De observaties van burgers en scholieren zijn cruciaal voor het onderzoek, welke stappen kunnen zij ondernemen?  

"Burgers kunnen met SPIN-CITY een volledig wetenschappelijk project doorlopen. Met de SpinnenSpotterapplicatie maken ze foto’s van spinnen en hun webben. Op de SpinnenSpotterwebsite spinnenspotter.be kunnen ze vervolgens deze foto’s en die van anderen analyseren waarbij ze de kleur en lengte van de spin of het web berekenen. Deze tool zijn we momenteel nog aan het ontwikkelen en die komt er begin 2020 aan. Een interactieve kaart tenslotte zal de resultaten online voor iedereen beschikbaar maken. Belangrijk om weten is dat burgers vrij kunnen instappen. Wie zowel foto’s wil nemen als analyseren die kan dat, maar je mag ook gerust één van beide doen. Je kan inpikken waar je wil."

Hoeveel data hebben jullie nodig om relevante conclusies te trekken?

"Het klinkt cliché, maar echt zoveel mogelijk. We spreken dan over duizenden waarnemingen. Want hoe meer spinnen gespot zijn, hoe beter wij het kleureffect kunnen onderzoeken. We zijn trouwens goed op weg! We willen het project enkele jaren volhouden om zo de evolutie over de jaren heen te kunnen bestuderen."

Hoe willen jullie scholen en leerkrachten mobiliseren? Op welke leeftijd richten jullie zich?

""We stellen momenteel een begeleidend pakket samen om SPIN-CITY in de klas te gebruiken. Net omdat SPIN-CITY een volledig wetenschappelijk project is, met dataverzameling, data-analyse en resultaatoverzichten, is het heel interessant voor scholen en groepen die met STEM aan de slag willen gaan. Bovendien valt de piek van de kruisspinnen in september, bij de start van het schooljaar.

In principe kunnen alle leeftijden meedoen, zo kunnen ook kleutertjes tijdens de boswandeling iets bijleren over spinnen, maar om het volledige project te benutten is een smartphone nodig en dan kijken we toch als snel naar de middelbare scholieren. In 2020 zullen we meer scholen mobiliseren door educatieve pakketten en de volledige functionaliteit van het project aan te bieden. Verder denken we ook na over gerichte acties zoals een SpinnenSpotterdag in grote steden zoals Gent, Brugge, Antwerpen… Met dat idee spelen we momenteel."

Over voordelen, moeilijkheden en goede raad

De ontwikkeling van de app gebeurde in samenwerking met Spotteron, wat zijn de voordelen om samen met een specialist op dat vlak in zee te gaan?

"Spotteron kan bogen op uitgebreide ervaring in het citizenscienceveld. Zo zijn ze een enorme hulp geweest in de eigenlijke ontwikkeling van de app. Omdat de app al tried and tested was konden we zowel de structuur als het eindresultaat goed inschatten. Gebruikers hebben de mogelijkheid om commentaren toe te voegen, om te liken en om badges te verdienen. Wat mooi is, is dat je een online community ziet ontstaan. Burgers helpen elkaar bij de identificatie van spinnen en blijven zo gemotiveerd."

Zijn er in jullie project onverwachte moeilijkheden opgedoken?

"We kregen nog niet te maken met onverwachte moeilijkheden. Onze grootste uitdaging is het bezorgen van het kleurkalibratiekaartje (standaard om de kleur te berekenen) aan de deelnemers. We delen de kaartjes uit (bijv. in Natuurpunttijdschriften), maar sturen ze ook na bestelling op."

Welke raad geef je aan andere citizen science projecten in het biologiedomein? Heb je verwachtingen ten opzichte van Scivil? 

"Een paar raadgevingen: hou je boodschap heel duidelijk voor burgers. Dat betekent niet dat je boodschap simpel moet zijn maar wel extreem duidelijk. Omring je verder met mensen met ervaring in bepaalde domeinen zoals appontwikkeling of communicatie.

Scivil kan wat mij betreft als expertisecentrum net alle kennis bundelen en ter beschikking stellen van andere burgerwetenschapsprojecten. Dat is heel waardevol. Concrete acties zoals workshops apprecieer ik sterk. Ik probeer zelf op de hoogte te blijven van burgerwetenschap in brede zin (bijv. ook op Europees vlak ), maar citizen science is een groot veld. Als Scivil me kan wijzen op bepaalde opportuniteiten (workshops, congressen, mogelijkheden tot funding, samenwerking, verspreiding van het project) dan zou dat perfect zijn!"