Wat is amai! kort samengevat?

Neena Singh: Amai! is een samenwerking tussen het Kenniscentrum Data en Maatschappij en Scivil. Het wordt binnen het actieplan AI gefinancierd door de Vlaamse overheid. Amai! werkt op twee sporen. Enerzijds willen we de Vlaming meer informeren over artificiële intelligentie; wat je al kan met de technologie, hoe ze al in ons dagelijks leven aanwezig is, soms zonder dat we het beseffen... Anderzijds willen we meer doen dan burgers informeren over AI, we willen hen ook betrekken bij innovatie in de sector. 

Karen Verstraelen: We organiseren jaarlijks een oproep voor projecten die met AI een maatschappelijke uitdaging aanpakken. Burgers worden sterk bij dat proces betrokken. Om te beginnen leveren zij problemen aan waar AI een oplossing kan bieden. Consortia die een projectvoorstel willen indienen, moeten vertrekken van deze ideeën of problemen. Burgers hebben bovendien de doorslaggevende stem in welke projecten uiteindelijk gefinancierd worden. Dat gebeurt via een burgerjury en een online stemming. 

Neena Singh: Deze twee aspecten zijn sterk met elkaar verweven in amai! Burgers worden niet alleen geïnformeerd over artificiële intelligentie, ze bepalen ook de richting van de innovatie die amai! financiert. Omgekeerd zijn de ondertussen negen (binnenkort veertien!) amai!-projecten prachtige voorbeelden om te gebruiken in ons verhaal over artificiële intelligentie ten dienste van de maatschappij.

Waarom focust het amai!!-project zo sterk op AI? 

Karen Verstraelen: Binnen het Vlaams Beleidsplan AI gaan middelen naar AI-innovatie en -onderzoek. De Vlaamse overheid wilde daarbij ook inzetten op outreach en bewustmaking van de Vlaamse bevolking rond artificiële intelligentie. Daarin vond amai! z’n oorsprong en financiering. We willen met amai! artificiële intelligentie democratiseren. AI neemt een steeds grotere plaats in de samenleving in en is al veel meer aanwezig in ons dagelijkse leven dan we zelf soms beseffen. De kennis over de mogelijkheden en valkuilen van deze technologie moet dus breder verspreid worden. 

Neena Singh: Er bestaat al een groot aanbod van uitstekend materiaal om bij te leren over AI. Waar we met amai! het verschil willen maken, is de manier waarop we burgers aanspreken. We willen niet vertrekken vanuit de technologie op zich, maar eerder van maatschappelijke uitdagingen waarvoor artificiële intelligentie een oplossing kan bieden. Als we mensen aanspreken over amai!, is onze eerste vraag dus niet ‘Wat weet je al van AI?’, maar wel ‘Met welk probleem zit je? Welke uitdaging wil je aanpakken?’.

Amai! integreert ook een citizenscience-aanpak. Op welke manier gebeurt dat? 

Karen Verstraelen: Je kan zeggen dat dit al begint bij het crowdsourcen van ideeën en uitdagingen om aan te pakken met AI. We verzamelden tijdens de afgelopen drie jaar bijna 1000 van deze ideeën bij de Vlamingen. Deze ideeën vormen het vertrekpunt van de projectoproep. De ingediende projectvoorstellen moeten een antwoord bieden op één of meerdere van de ideeën in deze verzameling. We organiseren net voor de projectoproep ook cocreatiesessies, waar AI-experten, bedrijven, overheden, middenveldorganisaties en burgers elkaar ontmoeten om samen oplossingen voor de amai!-uitdagingen te bedenken. De laatste stappen in de projectoproep zijn de publieksstemming en de burgerjury. Zo bepalen burgers uiteindelijk welke van de kandidaat-projecten gefinancierd worden. 

Neena Singh: De amai!-projecten zelf doen ook aan citizen science. Als je een projectvoorstel indient voor financiering, moet je daarin ook een citizenscience-aanpak opnemen. Je moet in het dossier verduidelijken op welke manieren je burgerwetenschappers zal betrekken bij het onderzoek naar of de ontwikkeling van je toepassing. 

Karen Verstraelen: We staan met Scivil trouwens steeds klaar om potentiële projectindieners te adviseren over hoe ze citizen science kunnen integreren in hun projectvoorstel.

Kan je nog wat meer vertellen over de projectoproep? 

Neena Singh: De projectoproep loopt over de zomer, meestal van mei tot september, en staat open voor industrie, overheden, middenveldorganisaties, burgerverenigingen en onderzoeksinstellingen. Projectindieners vormen een consortium met daarin minstens twee partners uit een verschillend segment. Een bedrijf kan bijvoorbeeld samen met een overheid een dossier indienen, of een burgervereniging met een hogeschool. Een hogeschool en een universiteit alleen zijn dan weer geen geldig consortium voor de amai!-oproep, omdat ze allebei onder de categorie ‘onderzoeksinstelling’ vallen. Het projectvoorstel moet in eerste plaats ook aansluiten op één van de 1000 ideeën op het amai!-platform.  

Karen Verstraelen: Om een voorbeeld te geven: het project Waste Watchers werd vorig jaar door amai! gefinancierd. Het is een samenwerking tussen VITO, een onderzoeksinstelling, en River Cleanup, een vzw. Ze werken een systeem uit dat met drones aan automatische zwerfvuildetectie op rivieroevers doet. Ze spelen daarmee in op verschillende burgerideeën op het amai!-platform. 

Neena Singh: De cocreatiesessies vormen vaak een eerste stap in het proces om een project vorm te geven. Deelname hieraan is niet verplicht om een voorstel te kunnen indienen, maar het kan wel erg waardevol zijn. Burgerideeën krijgen vaak al concreter vorm tijdens de cocreatiesessies en we hebben er al verschillende projectconsortia zien ontstaan. De vooraanmelding is de eerste verplichte stap in het proces. Daarbij dien je een eerste korte samenvatting van je projectidee in. Het definitieve projectvoorstel hoef je pas in te dienen in september.  

Karen Verstraelen: Doorheen het proces organiseren we met het amai!-team infosessies, maar je kan ook individueel bij ons terecht. Via mail of in een gesprek beantwoorden we al je vragen over de procedure, over citizen science of over mensgerichte AI. De uiteindelijke selectie van projecten gebeurt in twee stappen. Eerst geeft een expertenjury een score aan de projectvoorstellen. De hoogst scorende projecten gaan door naar de volgende ronde. Daarna kiest een burgerjury enkele projecten uit. De andere te financieren projecten worden gekozen door het brede publiek met een online stemming. Vanaf 14 oktober kan je zo stemmen op jouw favoriete project van dit jaar.

Om af te sluiten nog één vraag: wat vond je zelf bijzonder of inspirerend aan jullie werk voor amai! de afgelopen tijd? 

Karen Verstraelen: Op internationaal vlak wordt amai! erg gewaardeerd. We krijgen regelmatig de kans om amai! voor te stellen op internationale conferenties en daar krijgen we steeds positieve reacties. We brengen daarom dit najaar een toolkit uit waarin we onze methodes en activiteiten uit de doeken doen. We hopen dat deze inspirerend kan werken voor andere participatieve projecten, binnen of buiten het domein van artificiële intelligentie. 

Neena Singh: De vraag naar informatie is zo groot! We kunnen de vraag naar lezingen en workshops over AI bijna niet meer bijhouden. De publieke beschikbaarheid van generatieve AI-toepassingen zoals ChatGPT, Dall-e of MidJourney hebben die vraag zeker doen toenemen. Het is fijn om te weten dat wat we doen een verschil maakt. 

Karen Verstraelen: We zagen het bewustzijn rond AI sterk veranderen tijdens de afgelopen drie jaar. Waar AI aanvankelijk bij veel mensen overkwam als een ver-van-mijn-bedshow of pure science fiction, is het besef er nu veel sterker dat AI een grote rol speelt in ons leven. Veel leerkrachten maken zich sinds kort bijvoorbeeld zorgen over het gebruik van ChatGPT in de klas en bij hun leerlingen. Op die specifieke vraag hebben we ingespeeld met een lespakket en opleiding voor leerkrachten.