Verkeersstromen in kaart

Het was even schrikken toen de aanvraag uit Nieuw-Zeeland binnenkwam, maar intussen is de ploeg van Telraam vertrouwd met exotische locaties in Noord- en Zuid-Amerika of in Australië. Internationale burgers kampen namelijk met dezelfde problemen als de burgers van Leuven, de stad waar het voor Telraam allemaal begon, ze willen objectieve data over de verkeersstromen in hun stad of straat. 

Telraam ontstond in 2019 als een pilootproject, we zijn nu amper 5 jaar later en we kunnen van een nationaal en internationaal succes spreken. Hoe verklaar je dat?  

Kris Vanherle: ‘Een van de redenen van dit succes is zonder twijfel de lage instapdrempel, onze sensor is relatief eenvoudig en uitnodigend om te installeren. In 2019 ging het nog om een Raspberry Pi toestelletje, nu hebben we een speciaal ontworpen sensor waarmee burgers meteen aan de slag kunnen. Bovendien merken we dat het enthousiasme van een aantal verkeersexperten in blogposts of op X en een aantal artikels in internationale media zoals Forbes zeker voor tractie hebben gezorgd. Telraam is het geesteskind van twee Leuvense organisaties: Transport & Mobility Leuven (TML), een verkeerskundig ingenieursbureau en spin-off van de KU Leuven en Mobiel21, een NGO die zich richt op burgerparticipatie op het gebied van mobiliteit. In de beginfase was Telraam een pilootproject maar de groei en het citizen science element zorgden er voor dat we in januari 2021 echt als een aparte entiteit gingen functioneren. Je zou ons een spin-out van een spin-off kunnen noemen.’ 
 

Verkeerscultuur

Verkeersstromen in kaart brengen is iets wat steden en gemeenten in Vlaanderen al ettelijke jaren doen, onder meer met zwarte kabels over de weg. In welke mate verschilt Telraam van deze traditionele meetsystemen? 

Kris Vanherle: ‘Het grote verschil ligt in de citizen science component. Door de metingen in een stad of gemeente via de burgers te laten verlopen zorg je voor betrokkenheid en dialoog. 
Telraam is een neutraal instrument, de data zijn de essentie maar dankzij de inzet van de burgers betrek je hen ook bij het proces, zoals bij het opstellen of corrigeren van een circulatieplan, het installeren van een school- of fietsstraat en het opvolgen van wegenwerken. De tool heeft het voordeel dat je kan gaan monitoren voor en na een ingreep. Voor steden en gemeenten gaat het effectief om een win-winsituatie. Telraam is betaalbaarder dan traditionele systemen en de burgers worden betrokken bij het beleid. De ambitie is dat burgerexperten een drijvende kracht worden in gesprekken en debatten over mobiliteitsbeleid, zodat een mensgerichte verkeerscultuur mogelijk is.’

In welke mate blijft Telraam betrokken bij de analyse van de data als het bijvoorbeeld om een project in opdracht van een stad of gemeente gaat?

Kris Vanherle: ’Zeer nauw betrokken. Als we samenwerken met lokale besturen rollen we 10, 20, 50 of zelfs 100 meettoestellen uit. We leiden vrijwilligers op die met de data kunnen omgaan en we houden het netwerk actief zodat er als het ware een permanente monitoring is van de verkeerssituatie. Onze dienstverlening achteraf is een essentieel onderdeel van Telraamprojecten. We grijpen in als er een sensor moet vervangen worden, we zorgen voor support aan de vrijwilligers en we interpreteren de data via een dashboard. Zo doen we aan community management. We zijn zelf verkeersexperten en begrijpen welke data belangrijk zijn voor professionals, dus we kunnen de essentie filteren. Die dienstverlening is een noodzakelijke en zeer grote toegevoegde waarde van Telraam. Al mag je de kennis van de burgers over de reële situatie niet onderschatten. Zo kregen we bij metingen in een straat op een bepaald moment een onverklaarbare toevloed van fietsers, dan denk je in eerste instantie aan een sensorfout maar bij navraag bleek dat wielertoeristen er elke dinsdag om 11.00u afspraken.’
 

De volgende generatie

Hoe zie je de toekomst van Telraam?

Kris Vanherle: ’Buiten het internationale circuit is er in Vlaanderen zeker nog potentieel bij gemeenten en steden die om monitoring met begeleiding vragen en ook in Nederland is de interesse groot. Bovendien werken we nu al aan een sensor van de volgende generatie en ook aan een outdoor toestel. In ieder geval door het feit dat zowel sensoren als communicatieprotocollen goedkoper zijn geworden ligt de weg open voor nieuwe toepassingen waarin burgerwetenschap een sleutelelement is. Die citizen science is trouwens in onze visie niet zomaar een gimmick, geen doel op zich maar een methode die naar wetenschappelijke inzichten kan leiden. De door burgers verzamelde data zijn wetenschappelijk waardevol en bewijzen hun nut in verkeersanalyse maar ook in de monitoring van de luchtkwaliteit of binnen de gezondheidszorg en de aardobservatie.’

Telraam is destijds gestart met een projectfinanciering maar draait nu voornamelijk zelfstandig, in die zin werd het burgerwetenschapsproject geconsolideerd. Een aanrader voor andere citizen science projecten?

Kris Vanherle: ‘Jazeker. Bij de start van een citizen science project is projectfinanciering haast onontbeerlijk. Het is net dankzij Europese, Vlaamse of Interreg fondsen dat een project de eerste stappen kan zetten. De opstart is de moeilijkste hindernis. In die zin is het zo jammer dat heel wat projecten niet bestendigd worden, dat er geen duurzaam model wordt uitgewerkt en dat er niet gezocht wordt naar schaalvergroting is. Zowel wetenschappelijke inzichten als kansen op dialoog met de burger gaan daardoor verloren.’
 

Snel schakelen

Het is opvallend hoe Telraam de nadruk legt op de inspanningen van de burger. Heb je op dat vlak advies voor andere citizen science projecten? 

Kris Vanherle: ‘Bij Telraam vinden we dat je de burger in de watten moet leggen, je moet ervoor zorgen dat zijn of haar inspanningen renderen door goede protocollen uit te werken bijvoorbeeld. Niets zo erg als een vrijwilliger die denkt dat hij of zij over kwaliteitsvolle data beschikt. Als die data uiteindelijk waardeloos blijken, is zo’n situatie enorm contraproductief. Anderzijds moet je ook goed beseffen dat citizen science moeilijk vooraf te sturen is, er is nooit een gebrek aan vrijwilligers, er kunnen zich 50 of 5000 vrijwilligers aanmelden voor je project. In die zin moet je soms meteen kunnen opschalen. Snel schakelen is een grote troef. Dat hebben we bij Telraam goed begrepen.’