Sensibiliserende kracht

De naam Socius doet bij het grote publiek niet meteen een belletje rinkelen, maar de verenigingen die jullie ondersteunen en verbinden doen dat duidelijk wel. 

Nele Vanderhulst: ‘We zijn een steunpunt voor sociaal-cultureel werk in Vlaanderen en Brussel. We ondersteunen zo’n 130 organisaties die erkend zijn binnen het sociaal-cultureel volwassenenwerk. Concreet doen we aan praktijkondersteuning en praktijkontwikkeling en we versterken de positieve beeldvorming van een breed veld aan organisaties, vormingsinstellingen, sociale bewegingen, etnisch-culturele federaties en verenigingen die mobiliseren voor een inclusieve en duurzame samenleving. Dus het gaat in feite om een sector die zich concentreert op een uiteenlopende waaier aan maatschappelijke kwesties, van armoede tot handicap, van discriminatie tot een alternatief economisch systeem. Organisaties als Muntuit, Femma, Gezinsbond, KWB, Sanoma, Avansa en FMDO of Welzijnszorg klinken het grote publiek waarschijnlijk wel vertrouwd in de oren.’ 

Waarom zouden die sociaal-culturele organisaties volgens jullie geïnteresseerd zijn in burgerwetenschap? 

Nele Vanderhulst: ‘Enerzijds omdat een van onze doelstellingen sowieso is dat we willen werken aan een duurzame, inclusieve en rechtvaardige samenleving en burgerwetenschap heeft de kracht om daar op een positieve manier toe bij te dragen. Bovendien hebben we duidelijk in het veld gemerkt dat citizen science een enorm sensibiliserende kracht heeft, vooral als mensen als wetenschappers worden benaderd en hun inzet door verschillende actoren wordt gewaardeerd. Daar schuilt volgens ons de meerwaarde van burgerwetenschap in voor het sociaal-culturele veld. De sterke geloofwaardigheid. Anderzijds bezitten wij als sector heel wat expertise over wat er concreet leeft bij mensen en we weten hoe we mensen kunnen betrekken en warm maken voor een thema of onderwerp. Participatie is geen loos begrip voor ons. Maatschappelijke thema’s als leefbaarheid en mobiliteit of ook eenzaamheid en racisme zijn thema’s die in ons netwerk, dat zich in de vrije tijd van de bevolking situeert, vaak aan bod komen en die ook in burgerwetenschapsprojecten belangrijke onderzoekdomeinen zijn. In die zin vormen burgerwetenschap en de sociaal-culturele sector een mooie, geslaagde combinatie.’

Zijn er in het verleden al projecten geweest waar je die synergie duidelijk opmerkte? 

Nele Vanderhulst: ‘Jazeker, zo zet Velt een project SOS slaapkamer op om via stofmetingen zicht te krijgen op de gezondheid in onze Vlaamse en Nederlandse slaapkamers. In welke mate zijn er bijvoorbeeld pesticiden aanwezig in die slaapkamers. Sankaa vzw onderzocht dan weer, via een grootschalig luisteronderzoek, racisme en discriminatie bij personen met Afrikaanse roots. Vrijwilligers werden opgeleid tot luisteraars en zij verzamelden 400 concrete, dagelijks beleefde verhalen. Deze dataset resulteerde in een degelijk onderbouwd wetenschappelijk rapport.’ 

Verwachtingsmanagement

Heel wat citizen science projecten zijn het resultaat van een samenwerking van verschillende actoren. Wat zijn jullie sterkten als samenwerkende actor? 

Nele Vanderhulst: ’Wel, een van de moeilijke punten voor een citizen science project is de communicatie met de burger: hoe maak je mensen warm voor een project, hoe zorg je voor een gestroomlijnde communicatie tijdens het project en hoe waak je erover dat burgers voor de hele duur van het traject aan boord blijven. Sociaal-culturele organisaties hebben veel ervaring met vrijwilligerswerk en met verwachtingsmanagement. We weten welke drempels mensen ervaren als ze zich voor een project engageren. Citizen science-initiatieven bundelen stakeholders uit alle hoeken van de samenleving. Al die partners kijken met een verschillende bril. Een academicus wil vaak in de eerste plaats een waardevolle dataset verzamelen. Een buurtbewoner hoopt misschien vooral dat het onderzoek zal resulteren in een betekenisvolle verandering. Die verschillende perspectieven zijn een meerwaarde, maar het uitspreken en beheren van verschillende verwachtingen is een cruciale expertise. Eentje die wij als sector beheersen.’

In de citizen science sector is diversiteit een uitdaging. Burgerwetenschappers zijn meestal oudere mannen, hoger opgeleid en blank. Kan de sociaal-culturele sector hier iets in betekenen? 

Nele Vanderhulst: ‘Ook binnen het sociaal-culturele veld is diversiteit een flinke uitdaging. Toch zijn er wel wat organisaties, zoals de etnisch-culturele federaties en doelgroepenorganisaties, die diverse groepen bereiken. Er is dus wel ervaring in het bereiken van verschillende mensen, zonder dat we kunnen zeggen dat we daar steeds vlekkeloos in slagen.’

Participatiekloof

Stel dat je een droomscenario mag uitschrijven over de samenwerking tussen de sociaal-culturele sector en de burgerwetenschap, welke stappen zie je dan voor ogen? 

Nele Vanderhulst: ‘In mijn droomscenario zouden bestaande en nieuwe burgerwetenschapsprojecten toegankelijker en laagdrempeliger zijn, zodat er ook participatie is van bevolkingsgroepen die momenteel niet of weinig aan bod komen. Anderzijds, zou het mooi zijn dat sociaal-culturele organisaties de mogelijkheden van burgerwetenschap verkennen en ontdekken om hun maatschappelijke ambities te realiseren. Eigenlijk komt ons ideaalbeeld erop neer dat sociaal-culturele partners of burgers die een wetenschappelijke benadering wensen van een problematiek, vlot toegang vinden tot de expertise van kennisinstellingen én van Scivil.’

Meteen ook de reden waarom er in het voorjaar een specifieke workshop komt over citizen science in de sociaal-culturele sector? 

Nele Vanderhulst: ‘Dat klopt, in 2024 plannen we een workshop samen met Scivil om onze organisatoren te begeleiden van concreet idee naar project. Daarbij willen we inzetten op twee grote struikelblokken: enerzijds het vinden van geschikte onderzoekpartners, want de kloof tussen de sociaal-culturele sector en de wetenschappelijke instellingen is vrij groot en anderzijds het maken van realistische planningen en tijdinschattingen van bij de start van een project. Als we deze twee knelpunten uit de weg kunnen ruimen, dan komt de inzet van burgerwetenschap in maatschappelijke kwesties meteen dichterbij.’

Interview en tekst: Hilde Devoghel (Tales and Talks)

Foto: Sien Verstraeten