Studie: Citizen Science bij Vlaamse wetenschappers
In een bevraging bij Vlaamse wetenschappers peilden we naar de kennis, meningen en attitudes over citizen science. Deze resultaten vergeleken we met een eerdere studie van de jonge Academie (2015) Hieruit blijkt onder meer dat citizen science aan bekendheid heeft gewonnen, dat betrokkenheid bij een citizen-scienceproject positief correleert met een positieve waardering van citizen science, maar dat wetenschappers ook nog veel nood hebben aan ondersteuning bij de opstart van een eigen citizen-scienceproject. We formuleren ook enkele aanbevelingen.
Lees hieronder de belangrijkste bevindingen of download het volledige rapport.
Deelnemers
De bevraging werd door 119 wetenschappers volledig ingevuld, waarvan 72 mannen en 47 vrouwen. De gemiddelde leeftijd van de respondenten was 45,1 jaar.
Er namen wetenschappers deel vanuit verschillende wetenschapsdomeinen. Sociale en humane wetenschappen waren het meest vertegenwoordigd, gevolgd door exacte wetenschappen, biomedische en medische wetenschappen, en technische wetenschappen.
Ook de functies van de wetenschappers waren divers. Zo werd de bevraging ingevuld door onder andere hoogleraars en gewoon hoogleraars, docenten en hoofddocenten, doctoraatsstudenten, postdoctoraal onderzoekers en gepensioneerde academici. Daarnaast namen ook enkele andere profielen deel, waaronder studenten en praktijkonderzoekers.
Kennis over citizen science
Er is een sterke stijging ten opzichte van 2015 in het aantal wetenschappers dat het concept "citizen science" kent (73.5% t.o.v. 22,2%). Daarnaast gaf in onze bevraging 16,2% aan er al van te hebben gehoord zonder het te kennen, en slechts 10,3% had nog nooit van het begrip gehoord.
De wetenschappers die het begrip "citizen science" kenden, werden gevraagd of ze zelf konden uitleggen wat het inhoudt. Onderstaand overzicht geeft weer welke woorden zij het meest gebruikten. De wetenschappers lijken citizen science vooral te kaderen als burgers betrekken bij wetenschappelijk onderzoek en het verzamelen van data. Andere vormen van citizen science, zoals burgers betrekken bij het opzet van een studie of rapportering ervan, worden minder genoemd.
Ervaring met citizen science
Iets minder dan de helft van de bevraagde wetenschappers (41,4%) was zelf al betrokken bij een citizen-scienceproject, als deelnemer of in het kader van hun professionele activiteit.
De overgrote meerderheid van wetenschappers die professioneel meewerkten aan een project gaven aan dat als positief tot erg positief ervaren te hebben. Ook de samenwerking met burgerwetenschappers werd meestal positief bevonden, net als de bijdrage van de burgerwetenschappers.
In de bevraagde projecten waren de burgers het meest betrokken bij aanlevering van data (44,2%), maar ook bij dataverwerking, rapportering van de resultaten en de (co-)creatie van de onderzoeksvraag of onderzoeksmethode.
De grootste voordelen die de wetenschappers in hun citizen-scienceproject ervoeren blijkt de mogelijkheid te zijn veel data te verzamelen, gevolgd door het voeren van een maatschappelijk relevant onderzoek, en de wetenschappelijke vorming bij de citizen scientists. Ook wetenschappers die nog niet eerder betrokken waren bij een citizen-scienceproject maakten een gelijkaardige inschatting van voordelen die ze zouden verwachten.
Op vlak van nadelen zijn er grotere verschillen te vinden tussen beide groepen wetenschappers. Terwijl het bijkomend communicatiewerk als grootste nadeel wordt genoemd door de wetenschappers die al betrokken waren bij een project, wordt dit niet zo ingeschat door de wetenschappers die nog niet betrokken waren. Problemen met financiering en juridische, ethische en privacyaspecten worden door deze laatste groep dan weer meer verwacht als nadelen.
Toekomst citizen science
Een overgrote meerderheid van de wetenschappers (87,37%) gaf aan toekomst te zien in citizen science, wat nog meer is dan in 2015 (75,0%). Het aantal wetenschappers dat aangaf een eigen citizen-scienceproject te overwegen is echter gedaald (37,5% t.o.v. 45,0% in 2015).
Het is dus belangrijk dat wetenschappers de juiste ondersteuning krijgen. Maar waar liggen de grootste noden?
De bevraagde wetenschappers hebben een vrij grote informatiebehoefte binnen alle opgesomde thema’s. Ze gaven aan het meest informatie nodig te hebben over richtlijnen voor financieringsmogelijkheden, voor juridische, ethische en privacy aspecten, en voor communicatie. De wetenschappers gaven daarnaast aan vooral te willen samenwerken met een derde partij om een online platform of app te ontwikkelen, deelnemers te rekruteren en persaandacht van het project te creëren.
Conclusie
Met deze bevraging onderzochten we de kennis, meningen en attitudes over citizen science van wetenschappers. In mogelijke vervolgstudies zou dezelfde bevraging kunnen uitgevoerd worden op regelmatige basis, bijvoorbeeld elke vijf jaar, om zo de evolutie van citizen science in Vlaanderen verder in kaart te brengen. Ook verdere verdieping in het thema kan interessant zijn, zoals het onderzoeken van de specifieke drempels en doelen bij wetenschappers.
