Toename expertise 

Ze is nog steeds een wetenschapper in hart en nieren, een enthousiaste meteoroloog met een doctoraat op zak; Annelies Duerinckx, coördinator van Scivil. Haar verwondering over hoe geweldig de wereld in mekaar zit, die wil ze delen. Het opstarten van een kenniscentrum citizen science was een uitdaging die ze anderhalf jaar geleden graag op zich nam.

Het fascinerende aan zo’n jonge organisatie, zegt Annelies, is dat ze het professionalisme en de expertise van de wetenschappers, de burgers en van haar eigen team zienderogen ziet toenemen. Het was bovendien heel leerrijk en boeiend voor zichzelf om zo’n nieuwe uitdaging aan te gaan en onbekend terrein te verkennen. 

Zo constateerde ze dat de kwaliteit van de ingediende dossiers van de tweede citizen-sciencefinancieringsoproep van het departement Economie, Wetenschap en Innovatie van de Vlaamse overheid opmerkelijk hoger lag dan die van de eerste oproep.

Citizen science leeft ook echt in Vlaanderen en onderzoekers, beleidsmakers en ook burgerinitiatieven bouwen duidelijk zelf meer en meer ervaring op. Zo constateerde Annelies dat de kwaliteit van de ingediende dossiers van de tweede citizen-sciencefinancieringsoproep van het departement Economie, Wetenschap en Innovatie van de Vlaamse overheid opmerkelijk hoger lag dan die van de eerste oproep. Scivil wil dé netwerkorganisatie zijn, die de ervaringen van eerdere citizen-science-initiatieven oppikt, bundelt en weer doorgeeft aan de ‘nieuwkomers’ in de citizen-sciencewereld.

Want wie nu in Vlaanderen een idee heeft voor een burgerwetenschapsproject, kan dat idee bij Scivil aftoetsen op zijn haalbaarheid. Initiatiefnemers krijgen feedback op hun voorstellen en projecten. Scivil staat bij met zelf opgedane kennis, geeft advies (bv. Bij een projectoproep maar ook los daarvan) en verwijst door naar andere instanties waar nodig, om zo tot meer en betere citizen-scienceprojecten te komen. 

Ruimte voor ambitie 

Het team van Scivil is klein maar wendbaar, ideeën kunnen uitgewerkt en uitgetest worden, accenten kunnen verschuiven naargelang hun belang. Belangrijke uitdagingen ziet Annelies in het verder laten groeien van bestaande, goed draaiende burgerwetenschapsprojecten; ‘Wat als de financiering afloopt?’, ‘Hoe kunnen resultaten of data hun waarde behouden, uitgebreid worden?’. Op (lange) termijn ziet ze vooral heil in Europese financiering en in de inschrijving van het luik citizen science in onderzoekaanvragen van bestaande financieringsprogramma's zoals die van FWO of VLAIO. Idealiter wordt ‘citizen science’ in de toekomst zo’n algemeen aanvaarde methodologie, dat er in steeds meer financieringsaanvragen meteen een citizen-scienceluik wordt opgenomen indien het de ideale manier is om bepaalde onderzoeksresultaten te behalen.

Op korte termijn wil de coördinator van Scivil enerzijds werken aan een vast ondersteuningsaanbod voor al wie zich in Vlaanderen toelegt op citizen science en anderzijds ruimte laten voor vernieuwing binnen Scivil en vooral ook binnen de hele citizen science community in Vlaanderen. Voor dat laatste kan ze zonder twijfel beroep doen op de ervaringen van heel wat Vlaamse partners waar Scivil mee samenwerkt. Uiteraard wordt Annelies ook bijgestaan door haar team van drie adviseurs, die elk in hun domein een heel aantal ideeën en ambities willen realiseren.  

Hangijzers aanpakken 

Jef Van Laer, adviseur citizen science, kwam in september bij het Scivilteam terecht na acht jaar ervaring als wetenschapscommunicator bij VUB. Zijn passie voor citizen science liep hij op door het communicatieluik van het project ‘Oog voor Diabetes’ te begeleiden. Daar zag hij hoe burgerwetenschap kan leiden tot een ware interactie tussen burgers en wetenschappers en tot een heuse win-win voor beide partijen. Bovendien viel het hem op dat burgerwetenschappers bijzonder waardevolle suggesties deden die zelfs de wetenschappers versteld deden staan. Die weg verder bewandelen is volgens hem de toekomst van burgerwetenschap. Zo ziet hij graag projecten ontstaan vanuit kennisinstellingen maar ook vanuit de kracht van de burger zelf, dus vanuit comités, groepen, bedrijven én scholen.  

Bij Scivil is Jef verantwoordelijk voor de organisatie van netwerkevents en inspiratiesessies. Lerende netwerken starten en ondersteunen is één van zijn basistaken. In de toekomst ziet hij binnen Scivil nog graag thematische werkgroepen ontstaan rond ethiek en inclusie. In beide domeinen is de leercurve voor alle betrokken partijen hoog. Hoe bereik je een inclusief publiek met citizen-scienceprojecten? Wat kan je verwachten van een burgerwetenschapper en hoe ga je om met de beloning van de inspanning die de burger levert? Het zijn voorbeelden van hangijzers die, zo zegt Jef, klaarliggen om aangepakt te worden. 

Draagvlak vergroten 

Mieke Sterken heeft een brede wetenschappelijke basis als geografe en als onderzoeker in aquatische ecologie en –klimaatverandering. Ze kan bogen op ervaring in educatieve, museologische en citizen-scienceprojecten bij verschillende organisaties. Momenteel verdeelt ze haar tijd tussen Scivil, Brightlab en KU Leuven. Binnen Scivil focust ze zich, als halftime adviseur, op de domeinen datamanagement, ethiek en privacy.  

Zo probeert ze met de hulp van de werkgroep Datamanagement een voorstel van Open Data Charter op te stellen, naar analogie van het Open Data Charter dat bij de Vlaamse overheid werd opgesteld. Mieke doet inspiratie op in het buitenland, waar op het vlak van natuurobservatie en biodiversiteit al heel wat standaarden en good practices te vinden zijn. Het ultieme doel is de doorstroom van data te verbeteren, bv. door dataplatformen meer interoperapel te maken, zo verduidelijkt ze.  

Knelpunten detecteren, experten opsnorren en netwerken opzetten, dat zijn de basistaken van Mieke. Haar belangrijkste drijfveer? Dat is werken aan de perceptie van wetenschap en aan de wetenschappelijke geletterdheid van jongeren en van het brede publiek. Hoe breng je citizen science in de klas en hoe vergoot je het maatschappelijk draagvlak voor wetenschap? Het zijn vragen die haar niet loslaten.  

Communicatie, een vak apart 

Dat helder communiceren één van de mogelijkheden is om het draagvlak voor wetenschap en voor burgerwetenschap in het bijzonder te vergroten, dat weet Sanne Strouven, adviseur communicatie van Scivil, als geen ander. Na een master communicatiewetenschappen en jobs als klantenadviseur bij BNP Paribas Fortis en als communicatiedeskundige bij stad Leuven, zette Sanne haar loopbaan voort bij RVO-Society. 

Daar verdeelt ze haar tijd tussen Scivil en Brightlab, de twee zusterorganisaties onder de koepelorganisatie RVO-Society*. Ze is er copywriter en redacteur en zet er in op een mix van traditionele mediakanalen zoals nieuwsbrieven, websites (zoals deze!) en sociale media zoals Facebook, Twitter en Instagram. 

Sanne wil vooral sleutelen aan de perceptie dat burgerwetenschap enkel zou weggelegd zijn voor kenners en semiprofessionelen. Ook leken en totale beginners kunnen de wetenschap vooruithelpen door hun deelname aan projecten.  

Communicatie is bovendien arbeidsintensief en een vak apart. Zo is het niet ongewoon dat wetenschappers die een citizen-scienceproject begeleiden, hulp vragen om het communicatieluik alsnog te realiseren. Een onderdeel waarvan ze misschien aanvankelijk meenden dat het minder aandacht, expertise en tijd zou vragen. Burgers rekruteren voor een project is één ding, burgers blijvend motiveren en belonen voor de geleverde inspanningen een ander. De Nederlandstalige en Engelstalige communicatiegids die Scivil publiceerde is wat haar betreft dan ook een voltreffer. Op korte termijn wil Sanne er vooral voor zorgen dat wetenschappers de weg naar Scivil kunnen vinden, nog voor ze van wal steken met een project rond burgerwetenschap, opdat ze van bij het ontspruiten van het idee tot de afloop van het project de ideale ondersteuning kunnen krijgen.