Als citizen science past als methode voor jouw probleemstelling dan start je met het definiëren van de eerste bouwstenen van jouw project. 

Stap 3: Bepaal de projectdoelstellingen

Citizen science projecten beogen doorgaans drie verschillende doelstellingen (zie hoofdstuk 1):

• Bijdragen aan onderzoek: het verzamelen van gegevens
• Educatie en sensibilisering: kennis vergroten over een bepaald thema of problematiek, het vergroten van begrip en draagvlak
• Het creëren van maatschappelijke impact: sterk lokaal verankerende projecten waarbij men een oplossing zoekt voor maatschappelijke kwesties. 

Denk goed na welke uitkomst je beoogt als lokaal bestuur. Je kan meerdere doelstellingen combineren, of één primaire doelstelling hebben. Bijvoorbeeld: indien het lokale bestuur ervoor kiest om bij te dragen aan onderzoek en gegevens te verzamelen, moet ook uitgemaakt worden of je met de data effectief iets gaat doen, veranderen of aantonen. Je kan als primaire doelstelling kiezen om voornamelijk te focussen op het verzamelen van gegevens en minder of niet op het creëren van maatschappelijke impact. Uiteraard kunnen de beide doelstellingen gecombineerd worden en is dit ook het meest ideale scenario. Belangrijk hierbij is dat je deze doelstellingen duidelijk communiceert naar de deelnemers toe: is het een experiment, een korte termijn ingreep, of inspiratie voor een betere stad op langere termijn?

In het definiëren van de projectdoelstelling maak je een link naar beleidsplannen, de eigen organisatie of beleidsvraagstukken. Het bestuur kan ook het belang in zien van een nieuwe uitdaging op te nemen. Om jouw projectdoelstelling verder vorm te geven kan je een use case opstellen. Een use case, ofwel gebruik scenario, gaat de activiteiten van het project omschrijven om zo een bepaalde doelstelling te behalen.

Stap 4: Zoek middelen of financiering

Na het definiëren van de projectdoelstelling maak je een kostenplaatje op. Met citizen science kan je op korte tijd heel wat onderzoeksgegevens verzamelen. Citizen science is echter niet kosteloos. Het totale kostenplaatje zal sterk afhangen van welke rol je opneemt als lokaal bestuur, wat je partners opnemen en welk type ondersteuning je zal bieden. Dit kunnen personeelskosten en materiële kosten zijn. Afhankelijk hiervan kan je een externe financieringsbron zoeken. De meeste kosten zullen plaatsvinden in de ontwikkelingsfase van je project. Hou er ook rekening mee dat de kosten van een citizen-scienceproject evenredig zullen toenemen met het aantal deelnemers.

Citizenscience-initiatieven kunnen ook aankloppen bij een lokaal bestuur om hun project financieel te ondersteunen. In deze rol als ‘promotor’ kan je materiële ondersteuning bieden, bijvoorbeeld door vergaderruimtes ter beschikking te stellen, of personele ondersteuning, bijvoorbeeld bij de promotie over het project. Als lokaal bestuur kan je ook een project ondersteunen door middel van een subsidie. 

Meer informatie over het financiële plaatje van citizen science kan je vinden in hoofdstuk 7.

Stap 5: Stel het projectteam samen

Citizen science is samenwerken. In deze stap ga je nadenken over wie wat juist gaat doen. Ga je een verantwoordelijkheid als lokaal bestuur zelf opnemen? Wanneer is het beter om uit te besteden? Aan wie ga je het dan uitbesteden? Of ga je eerder partijen samenbrengen? 

Het samenstellen van een projectteam kan je doen op basis van timemanagement en expertises. 
 
Als jij als lokaal bestuur de initiator bent van het initiatief, dan is het belangrijk om een evenwicht in het team te bereiken. Als initiator is het jouw taak om vast te stellen welke competenties er nodig zijn om het project succesvol te laten verlopen. Je kan deze competenties intern in het bestuur zoeken, uitbesteden aan een externe serviceprovider of een projectpartner kiezen. De activiteiten met de meeste invloed op de projectresultaten vallen best onder een gedeelde verantwoordelijkheid of neem je als lokaal bestuur zelf op. Bijvoorbeeld, een probleemstelling of projectdoelstelling formuleren kan in samenspraak gebeuren met het middenveld. Op deze manier zet je een project van meet af aan co-creatief op. Voor het delen van de data en het opvolgen van richtlijnen over privacy en ethiek kies je beter één verantwoordelijke. In de keuze van het projectteam is het ook goed om na te denken over neutrale partners. Bijvoorbeeld, om het dataprotocol te bepalen en de data-analyses uit te voeren kunnen kennis- of onderzoeksinstellingen een toegevoegde waarde hebben. Zij hebben de expertise in huis en kunnen de resultaten op een wetenschappelijke manier analyseren. Dit creëert ook vertrouwen bij het publiek.

Indien je als lokaal bestuur een ‘makelaar’ rol opneemt, dan kan je in deze stap een aantal organisaties voorstellen die deel kunnen uitmaken van het project. Je geeft hierbij een aantal contacten door aan het citizenscience-initiatief, en eventueel kan je deze partijen ook met elkaar laten kennis maken. Het bestuur neemt hier een faciliterende rol op door verschillende partijen samen te brengen.
 
Hoofdstuk 5 gaat verder in op samenwerkingen binnen citizen-scienceprojecten.

Stap 6: Bepaal je deelnemers en maak kennis met hen

Wil je het grote publiek bereiken, actieve burgerwetenschappers, passief betrokken sympathisanten, meedenkers of niche-experts? Hoe beter je de doelgroep definieert, hoe beter je kan inschatten hoe je er effectief mee samenwerkt. Burgerwetenschappers hebben hun eigen beweegredenen en aspiraties. Je potentiële doelpubliek niet kennen en niet weten hoe je die groep kan stimuleren, is een mogelijke valkuil in citizen science.  
 
Het is daarom belangrijk om jouw doelgroepen op te lijsten en na te denken over hun profiel en mogelijke betrokkenheid in het project:

• Primaire doelgroepen: een primaire doelgroep zijn mensen die het meest betrokken zullen worden bij je project, en voor wie je projectdoelstelling de grootste impact heeft. Dit is de doelgroep die het meeste zal bijdragen aan je project.
• Secundaire doelgroepen: een secundaire doelgroep zijn mensen die geïnformeerd worden over je project, maar niet direct betrokken zijn. Dat kan in een latere fase van het project veranderen, waarbij een secundaire doelgroep een primaire doelgroep wordt.
• Intermediaire doelgroepen: een intermediaire doelgroep is een groep of een persoon die je kunt inzetten om over je project te communiceren.

Lokale besturen kunnen een belangrijke rol spelen bij het bepalen en samenbrengen van gemeenschappen, zonder zelf actief bij te dragen aan het project. In de rol van ‘de makelaar’ focus je dan voornamelijk op partijen samenbrengen.

Stap 7: Houd rekening met privacy en ethiek
 

Citizen science kan uitdagingen stellen op vlak van privacy en ethiek. In het Citizen Science Data Charter zijn een aantal richtlijnen opgenomen rond privacy en ethiek:

• Besteed actieve aandacht aan privacy en zorg voor kennisdeling: zorg voor een basispakket aan informatie over privacy, rechten en plichten en de integere omgang met data. Duid een dataverantwoordelijke aan.
• Kom met je project tegemoet aan de GDPR-richtlijnen.
• Communiceer helder rond intellectuele eigendommen en copyrights: doe dit voor de dataverzameling en de verspreiding van de resultaten.
• Weeg je datakwaliteit en -kwantiteit voorzichtig af tegenover ethiek, haalbaarheid en projectdoelen.
• Let op voor ethische ongewenste neveneffecten bij het vrijgeven van je data.
• Neem een respectvolle, gelijkwaardige houding aan tegenover burgerwetenschappers.

Als je als lokaal bestuur initiator of partner bent in het project, dan zal je bijdragen aan de opvolging van deze richtlijnen. Bij meer passieve rollen, zoals de regulator, kan je deze richtlijnen adviseren en doorspelen aan citizenscience-initiatieven. 

Klik hier voor een uitgebreide toelichting over de richtlijnen voor privacy en ethiek bij citizen science.

Ga naar de volgende fase.